Carb, protein, chất béo, chất xơ hòa tan, muối, đường… là những dưỡng chất cần thiết cho người bị bệnh tiểu đường. Thế nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về vai trò của những dưỡng chất này đối với sức khỏe.
Nguyên tắc dinh dưỡng dành cho người bệnh tiểu đường
Người bị đái tháo đường cần phải tuân thủ các nguyên tắc trong ăn uống, cụ thể như sau:
- Ăn điều độ, đúng giờ, không ăn quá nhiều trong một bữa cũng không để đói quá mới ăn vì như vậy sẽ rất khó để kiểm soát đường huyết.
- Nên chia nhỏ các bữa ăn chính thành ít nhất khoảng 4 bữa. Nên ăn thêm bữa phụ buổi tối để tránh hạ đường huyết vào ban đêm.
- Mỗi bữa ăn cần có đầy đủ các chất dinh dưỡng: bột đường, chất đạm, chất béo, chất xơ, muối khoáng cùng các vitamin… tuyệt đối không nên quá kiêng khem.
- Cung cấp đủ nước cho cơ thể, mức khuyến nghị là 40ml/kg cân nặng/ngày.
- Sau khi hoạt động thể chất, để tránh bị hạ đường huyết, bạn có thể dùng một ly sữa dành cho người tiểu đường. Ngoài ra, người bệnh có thể dùng loại sữa này để thay thế toàn phần bữa ăn chính. Hoặc làm bữa ăn phụ.
Những dưỡng chất cần thiết cho người bệnh tiểu đường
Carbohydrate (chất bột đường)
Carbohydrate là một trong những nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể
Với người bị bệnh đái tháo đường, đường huyết có chiều hướng tăng vọt sau khi ăn nhưng lại không chuyển hóa được thành năng lượng để cung cấp cho cơ thể. Do đó, người bệnh cần phải hạn chế tiêu thụ nhóm thực phẩm chứa tinh bột đường. Bạn nên dùng các loại thực phẩm cung cấp carb phức hợp dưới dạng các hạt và củ. Hạn chế tối đa các loại đường đơn cùng thức ăn có hàm lượng đường cao (bánh, kẹo, nước ngọt…).
Khi vào trong cơ thể, carbohydrate được chuyển hóa thành glucose tương đối nhanh. Nên có tác dụng đối với lượng đường trong máu rõ rệt hơn so với việc tiêu thụ chất béo hoặc protein. Điều này làm cho carbohydrate trở thành một yếu tố đặc biệt quan trọng trong việc kiểm soát bệnh đái tháo đường
Protein (chất đạm)
Cùng với carbohydrate và chất béo, protein là một trong ba chất dinh dưỡng chính cung cấp năng lượng cho cơ thể hoạt động. Dưỡng chất này giúp cơ thể phát triển mô mới, xây dựng cơ bắp và phục hồi những tổn hại.
Protein cũng là một phần cấu thành của mỗi tế bào trong cơ thể chúng ta. Và chiếm khoảng 1/6 trọng lượng cơ thể.
Những thực phẩm có chứa protein tốt cho người bệnh tiểu đường
Gợi ý những thực phẩm có chứa protein tốt cho người tiểu đường: thịt nạc, thịt gà bỏ da, cá trích, cá mòi, cá hồi, cá basa, các loại đậu và các loại hạt từ quả hạch (hạt hạnh nhân, óc chó, macca…)…
Chất béo
Trong chế độ ăn uống và dinh dưỡng của người bị đái tháo đường, chất béo bị đóng khung với vai “kẻ xấu” suốt một thời gian dài. Thế nhưng, những nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ chất béo không gây hại cho sức khỏe hơn so với việc dùng nhiều carb. Trên thực tế, so với chế độ ăn ít chất béo và nhiều tinh bột thì chế độ ăn ít carb và nhiều chất béo hiện được coi là lành mạnh hơn. Đặc biệt là trong vấn đề kiểm soát đường huyết và giảm cân.
Chất béo là dưỡng chất giàu năng lượng, cung cấp lượng calo gấp đôi so với carb nguyên chất. Thế nhưng, bạn không nên tránh tiêu thụ chất béo hoàn toàn, điều này không tốt cho sức khỏe.
Không giống như tinh bột đường, việc tiêu thụ chất béo ít ảnh hưởng đến đường huyết ngay lập tức. Do đó, chế độ ăn ít carb, nhiều chất béo có thể giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là việc ăn quá nhiều chất béo có thể dẫn đến tình trạng lượng calo tăng quá mức. Điều này có thể dẫn đến việc tăng kháng insulin, làm mức đường huyết tăng cao.
Những thực phẩm có chứa chất béo tốt
Các loại hạt, quả bơ, cá béo (cá basa, cá hú, cá trích, cá mòi…), dầu thực vật (dầu ô liu, dầu hướng dương…)… là nguồn cung cấp chất béo tốt.
Chất xơ không hòa tan
Chất xơ không hòa tan là carb khó tiêu, không tan trong nước ấm. Nó có vai trò quan trọng đối với sức khỏe đường ruột. Dưỡng chất này giúp tăng kích thước phân, làm cho chúng ta đi đại tiện được dễ dàng. Rau củ quả, trái cây, ngũ cốc nguyên cám… là nguồn cung chất xơ không hòa tan tuyệt vời.
Với người bệnh tiểu đường, chất xơ có vai trò kiểm soát đường huyết vì hệ tiêu hóa không thể hấp thụ được dưỡng chất này nên ruột sẽ mất nhiều thời gian hơn để tiêu hóa thức ăn, từ đó quá trình tăng lượng đường trong máu cũng được làm chậm lại.
Lưu ý là khoai tây, ngũ cốc là nguồn cung cấp xơ không hòa tan dồi dào nhưng chúng lại có hàm lượng carb tương đối cao nên người bị bệnh tiểu đường chỉ nên dùng với mức hạn chế.
Những thực phẩm có chứa chất xơ tốt cho người đái tháo đường:
Các loại rau quả không chứa tinh bột hoặc có hàm lượng tinh bột ở mức rất thấp như rau ăn lá, các loại đậu (đậu que, đậu rồng, đậu đũa…), bí xanh, bí ngòi, dưa leo, bông cải xanh, ngô bao tử… rất thân thiện với người bệnh tiểu đường.
Muối
Muối rất quan trọng đối với cơ thể chúng ta. Khoáng chất này đóng các vai trò trong việc:
- Điều chỉnh lượng nước trong cơ thể
- Duy trì nồng độ pH máu ở mức bình thường
- Dẫn truyền tín hiệu thần kinh
Cơ thể chúng ta không tự sản xuất được muối nên cần được bổ sung thông qua chế độ ăn, uống. Tuy nhiên, việc tiêu thụ khoáng chất này có liên quan đến tình trạng tăng huyết áp.
Đường
Đường cùng với chất béo là hai trong số những thực phẩm được đề cập nhiều nhất đối với người phải ăn kiêng. Thế nên, câu hỏi thường gặp nhất là người bệnh đái tháo đường có được ăn đường. Lượng tiêu thụ nên là bao nhiêu để giữ mức đường huyết trong ngưỡng an toàn?
Không chỉ với người bệnh tiểu đường mà việc hạn chế lượng đường tiêu thụ nên là ưu tiên đối với tất cả mọi người. Việc tiêu thụ đường cũng làm tăng mức đường huyết một cách nhanh chóng, điều này giải thích vì sao các bác sĩ thường cảnh báo người bị đái tháo đường nên hạn chế lượng đường tiêu thụ hàng ngày. Trên thực tế, việc hạn chế tiêu thụ đường là một cách tốt để bắt đầu kiểm soát lượng đường trong máu.
Thực phẩm có chứa đường
Đường có mặt trong bánh kẹo, đồ uống, trái cây, sinh tố, ngũ cốc, sữa, sữa chua, súp, thức ăn chế biến sẵn, mật ong… Ngoài năng lượng, đường chỉ cung cấp năng lượng mà không có dưỡng chất nên được xem là calo rỗng.
Thực phẩm bổ sung
Việc thêm thực phẩm chức năng vào chế độ ăn uống giúp bổ sung các dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể như vitamin và khoáng chất như vitamin D, A, E, canxi, natri, magie, crôm Picolinat…
Những thực phẩm này được sản xuất nhằm bổ sung dưỡng chất còn thiếu trong chế độ ăn. Nhưng không nên thay thế cho nguồn thực phẩm lành mạnh từ tự nhiên. Do đó, người bệnh đái tháo đường nên tham vấn ý kiến bác sĩ về các thực phẩm bổ sung mà mình có ý định dùng.