Hôn mê do bệnh tiểu đường thường là do lượng đường trong máu rất thấp hoặc rất cao – tương ứng với hôn mê hạ đường huyết và hôn mê tăng đường huyết. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một số thông tin nguy cơ hôn mê do bệnh tiểu đường gây ra.
Các trạng thái hôn mê do bệnh tiểu đường gây ra
Hôn mê hạ đường huyết
Hạ đường huyết là tình trạng lượng đường trong máu thấp hơn bình thường. Do mất cân bằng giữa cung cấp, sử dụng đường và nồng độ insulin. Hạ đường huyết là tác dụng phụ hay gặp nhất của insulin và các sulphonylurea sử dụng trong điều trị bệnh tiểu đường.
Bệnh nhân tiểu đường týp 1 có thể bị hai cơn hạ đường huyết nhẹ mỗi tuần. Tỷ lệ bị hạ đường huyết nặng hàng năm trong những quần thể ngẫu nhiên đã được báo cáo ở mức 30-40%, nhất quán trong nhiều nghiên cứu lớn .
Hạ đường huyết nặng ít gặp trong bệnh tiểu đường týp 2 điều trị insulin, nhưng đây vẫn là một vấn đề đáng chú ý trên lâm sàng. Bệnh nhân tiểu đường týp 2 điều trị insulin dễ phải nhập viện vì hạ đường huyết nặng hơn bệnh nhân tiểu đường týp 1 .
Hôn mê hạ đường huyết dễ xảy ra nếu đường huyết không được theo dõi đầy đủ; quá liều insulin hoặc sulphonylurea; ăn uống không đều đặn; chán ăn; nôn; gắng sức nhiều; chức năng gan hoặc thận suy giảm; và/hoặc uống rượu.
Để ngăn chặn hôn mê hạ đường huyết, cần điều trị mọi trường hợp đường huyết dưới 4 mmol/L.
Hôn mê do nhiễm toan trong bệnh tiểu đường (DKA)
Nhiễm toan tiểu đường (DKA) xảy ra khi đường huyết lên rất cao (thường trên 17mmol/L ) và mức xeton cao. Thường xảy ra khi cơ thể không sử dụng được glucose trong máu vì không có đủ insulin. Thay vào đó, cơ thể giáng hóa chất béo như một nguồn năng lượng thay thế. Gây ra tình trạng ứ đọng những phụ phẩm gây hại gọi là xeton.
Những tác nhận chính gây DKA bao gồm nhiễm trùng như nhiễm trùng như nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm dạ dày ruột, cúm hoặc viêm phổi; mất liều insulin do máy tiêm bị trục trặc; mới thay đổi chế độ điều trị; và bệnh tiểu đường chưa được chẩn đoán, thường là týp 1.
Những tác nhân khác ít gặp hơn bao gồm sử dụng ma túy và một số thuốc như steroid, cũng như đau tim, đột quỵ và bia rượu quá nhiều.
DKA hay gặp ở bệnh nhân tiểu đường týp 1 và đôi khi có thể xảy ra ở bệnh nhân tiểu đường týp 2. Nó cũng có thể xảy ra ở những người trước đó chưa có chẩn đoán bệnh tiểu đường. Tình trạng này phổ biến nhất ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Các đặc điểm của DKA bao gồm đi tiểu nhiều, cảm thấy rất khát nước, buồn nôn, nôn, mệt mỏi, khó thở và mất phương hướng, tiếp theo mất ý thức và hôn mê.
Điều trị bao gồm insulin, bù nước bằng truyền dịch tĩnh mạch, và điều chỉnh sự thiếu hụt muỗi khoáng như kali. Các biến chứng của DKA như suy thận cấp, phù não và suy hô hấp cấp được điều trị phù hợp.
Hôn mê tăng đường huyết tăng áp lực thẩm thấu
Tăng áp lực thẩm thấu tăng đường huyết (HHS) thường xảy ra ở bệnh nhân tiểu đường týp 1 hoặc 2 kiểm soát bệnh kém, nhưng hay gặp hơn ở bệnh nhân tiểu đường týp 2.
Trước đây tình trạng này được gọi là hôn mê tăng áp lực thẩm thấu tăng đường huyết không xeton (HHNC). Song thuật ngữ đã thay đổi vì hôn mê chỉ thấy ở chưa đến 20% bệnh nhân HHS.
HHS ít gặp hơn DKA. Nó thường được kích hoạt bởi các bệnh – trong đó hay gặp nhất là nhiễm trùng – dẫn đến giảm lượng dịch hấp thu.
Khi đường huyết tăng trong HHS, cơ thể đào thải glucose thừa bằng cách tăng lượng nước tiểu . Sau đó, nước tiểu bị cô đặc khi mất nước diễn ra kèm theo khát nhiều. Cuối cùng, co giật và HHNC xảy ra, và hậu quả sẽ là ử vong nếu HHNC không được điều trị.
HHS có thể tiến triển trong vài ngày hoặc vài tuần. Các đặc điểm của HHS bao gồm khô miệng; cực kì khát; da khô nóng mà không ra mồ hôi và sốt cao; và sau đó là lú lẫn; nhìn mờ; yếu một bên người; co giật và hôn mê.
Đường huyết thường trên 33 mmol/L. Điều trị HHS bao gồm bù nước tích cực; duy trì cân bằng điện giải; chỉnh tình trạng tăng đường huyết; điều trị bệnh lý nền; hỗ trợ tim mạch – hô hấp , thận và chức năng của hệ thần kinh trung ương .
Các biện pháp phòng ngừa hôn mê do bệnh tiểu đường
Nguy cơ hôn mê do bệnh tiểu đường có rất nhiều nguyên nhân, trong đó có ba nguyên nhân trên. Khi gặp các trường hợp này cần kịp thời đưa đi bệnh viện, các cơ sở y tế.
Thường xuyên kiểm tra chỉ số đường huyết
Chỉ số đường huyết chính là cơ sở để người bệnh nắm rõ tình hình bệnh của bản thân chính vì vậy phải duy trì việc kiểm tra định kỳ đường huyết.
Khi xuất hiện các triệu chứng như khát nước, ăn nhiều, uống nhiều, đi tiểu kiến bu, sút cân, chán ăn buồn nôn… phải lập tức đi khám.
Kiểm tra xeton khi lượng đường trong máu cao. Kiểm tra xeton nước tiểu khi lượng đường trong máu trên 240 mg / dL (13 mmol / L). Nếu có số lượng lớn xeton hay vẫn còn, cần phải liên hệ bác sĩ, đặc biệt các trường hợp xeton lớn và ói mửa lập tức đi bệnh viện để được điều trị kịp thời.
Mọi bệnh nhân tiểu đường bị hạ đường huyết cần được điều trị ngay để hồi phục đường huyết về mức bình thường. Cẩn thận với hạ đường huyết vào ban đêm sau tập thể dục, nếu sử dụng insulin hoặc sulfonylurea.
Kiểm tra xeton nếu đường huyết cao trong bệnh tiểu đường tuýp 1, đường huyết 11 mmol/L trở lên là dấu hiệu của tăng nguy cơ DKA.
Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ
Không chỉ riêng bệnh tiểu đường mà các bệnh khác cũng cần phải tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ, các đơn thuốc đã được chỉ định.
Tuyệt đối không tự ý điều trị, mua thuốc, giảm bớt hoặc tăng thuốc. Việc làm này càng làm tăng nguy cơ hôn mê do bệnh tiểu đường vì khả năng sẽ làm đường huyết tăng đột ngột, hạ đường huyết, một vài loại insulin có cơ chế hạ đường huyết khác nhau. Chính vì vậy phải có sự tư vấn của bác sĩ, chuẩn bị thuốc bên cạnh đảm bảo duy trì trong thời gian dài.
Duy trì chế độ ăn đảm bảo
Cần có chế độ ăn uống, vận động phù hợp. Nên ăn đúng giờ, đúng tiêu chuẩn hợp với chế độ dinh dưỡng dành riêng cho người tiểu đường. Không nên hoạt động thể lực quá mức.
>>Xem thêm: Các biến chứng tiểu đường thường gặp mà bạn cần phải biết