Béo phì cũng là căn nguyên gắn liền với các bệnh mạn tính như bệnh tiểu đường (ĐTĐ), tim mạch, tăng huyết áp… Trong đó, béo phì làm tăng nguy cơ bệnh tiểu đường là rõ rệt nhất. Gần đây người ta còn chứng mình rằng béo phì là căn nguyên của nhiều bệnh ung thư.
Béo phì làm tăng nguy cơ bệnh tiểu đường như thế nào?
Trong cơ thể người, béo phì tồn tại một trạng thái bệnh lý đặc thù gọi là chất đề kháng insulin. Sau khi ăn, một lượng đường khá lớn được hấp thu vào trong máu, thông qua huyết dịch mà tuần hoàn đến mọi nơi trong cơ thể. Nhờ có insulin đường mới đi vào tế bào, được cơ thể sử dụng.
Lượng đường glucose trong máu được duy trì trong một phạm vi an toàn nhất định cũng nhờ insulin. Sở dĩ insulin có đủ khả năng phát huy tác dụng đó là đầu tiên nó kết hợp với insulin thụ thể ở trên màng tế bào, sau đó dẫn dắt một loạt những chất truyền tín hiệu khác trong tế bào, đem thông tin “có đường” được truyền vào các tầng lớp sâu trong tế bào. Sự trao đổi chất diễn ra trong bản thân tế bào để chuyển hóa đường thành năng lượng.
Cơ chế vận chuyển, chuyển hóa glucose ở người béo phì có rất nhiều hạn chế do:
– Số lượng insulin thụ thể trên màng tế bào bị giảm sút.
– Chức năng của từng thụ thể đơn lẻ cũng bị suy giảm.
– Những thụ thể sau khi được insulin kích hoạt, chức năng truyền tín hiệu vào sâu bên trong tế bào lại bị tổn thương.
Số lượng phân tử vận chuyển glucose giảm
Chức năng gan chuyển hóa glucose thành đường nguyên chất để tồn trữ lại không bảo đảm…
Với những nguyên nhân như trên, chất đề kháng insulin được sản sinh ra, lượng glucose trong máu vì thế rất khó chuyển vào tế bào, đây chính là hiện tượng đề kháng insulin.
Với người béo phì, thời kỳ đầu mới phát béo, chức năng sản xuất insulin còn bình thường. Nhưng dần dần do sự đề kháng insulin tăng lên làm hiệu quả hoạt động của chất này giảm sút.
Để khắc phục hiện tượng này, tuyến tụy phải hoạt động quá sức dẫn đến chức năng sản sinh ra insulin ở tụy giảm dần. Lúc này insulin trong cơ thể sẽ không đủ để duy trì việc chuyển hóa đường trong máu ở mức bình thường nữa. Do vậy đái tháo đường xuất hiện.
Hạn chế biến chứng tiểu đường ở người béo phì thế nào?
Trước hết để phòng bệnh mọi người nên giữ trọng lượng hợp lý. Phòng đái tháo đường phải bắt đầu từ tránh bị thừa cân béo phì. Muôn vậy nên có chế độ dinh dưỡng: giàu chất xơ, giàu vitamin (rau xanh, trái cây tươi). Hạn chế ăn mỡ và phủ tạng động vật, không ăn quà vặt. Ít dùng đồ ăn nhanh, ăn bữa tối ít năng lượng, về vận động. Cần tập luyện hàng ngày tùy khả năng sức khỏe. Nhưng vận động phải tiêu hao được năng lượng (cơ thể toát mồ hôi).
Mặt khác phải bảo vệ được sức khỏe tinh thần vì stress cũng là một tác nhân gây béo phì. Những người thừa cân cần phải kiểm ừa sức khỏe thường xuyên, để không chỉ có chế độ dinh dưỡng, tập luyện phù hợp mà còn phát hiện sớm những căn bệnh nguy hiểm như ĐTĐ, tim mạch, tăng huyết áp và được điều trị kịp thời.
Tất cả những biện pháp giảm béo như hút mỡ, dùng thuốc đều phải có sự chỉ định chặt chẽ của thầy thuốc có uy tín.
Liên quan đến ung thư như thế nào?
Béo phì không chỉ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, huyết áp, đái tháo đường, mà theo Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ (AICR), béo phì có thể làm tăng tỉ lệ mắc các bệnh ung thư ở các vùng như cuống họng, tụy, đại trực tràng, nội mạc tử cung, vùng ngực sau mãn kinh, thận… Bên cạnh đó, béo phì cũng làm tăng nguy cơ bị ung thư máu ác tính.
Các nghiên cứu cũng cho thấy, ung thư có liên quan tới khả năng miễn dịch của cơ thể. Khi chức năng miễn dịch suy giảm thì cơ thể dễ bị tế bào ung thư tấn công. Trong một cơ thể khỏe mạnh, chỉ cần có tế bào ung thư xuất hiện thì màng tế bào lập tức sinh ra kháng nguyên đặc biệt. Còn tế bào miễn dịch trong cơ thể sẽ diệt các tế bào có kháng nguyên ung thư này. Khi chức năng miễn dịch của tế bào giảm. Khả năng tự bảo vệ của cơ thể yếu thì tế bào ung thư sẽ sinh sôi.
Phần lớn người béo phì đều mắc chứng cholesterol trong máu cao và insulin trong máu cao. Khiến lượng cholesterol trong tế bào miễn dịch tăng cao. Làm giảm khả năng diệt tế bào ung thư của hệ miễn dịch trong cơ thể. Mặt khác insulin có khả năng ức chế tế bào miễn dịch, lại có tác dụng thúc đẩy tăng sinh tế bào. Nếu trong cơ thể có tế bào xuất hiện biến chứng ung thư thì nó sẽ thúc đẩy tăng sinh tế bào ung thư.