Khi cơ thể và tâm trí luôn căng thẳng, các hormon làm tăng lượng đường trong máu được tiết ra và tính kháng insulin. Ảnh hưởng của stress đối với bệnh tiểu đường gần như ai cũng có thể gặp phải. Tuy nhiên, những người mắc bệnh tiểu đường cần hiểu rõ hơn về stress bởi stress có ảnh hưởng khá lớn đến bệnh. Ngoài ra có nhiều bệnh nhân tiểu đường bị trầm cảm do liên tục bị stress.
Ảnh hưởng của stress đối với bệnh tiểu đường
Lượng đường trong máu tăng do stress
Khi cơ thể và tâm trí luôn căng thẳng, các hormon làm tăng lượng đường trong máu được tiết ra và bên cạnh đó tính kháng insulin (*) được đẩy mạnh. Do đó, lượng đường trong máu tăng lên.
(*) Tính kháng insulin: là tình trạng độ nhạy với insulin (hormon làm giảm lượng đường trong máu) bị suy giảm. Mặc dù insulin được tiết ra rất nhiều, nhưng lượng đường trong máu không giảm.
Việc ăn quá nhiều để giải tỏa stress gây rối loạn kiểm soát đường huyết
Một phương pháp giúp giải tỏa stress phổ biến là ăn uống nhiều. Lượng rượu uống khi căng thẳng cũng sẽ nhiều hơn. Ngoài ra, khi bị kích thích hoặc tinh thần không ổn định, dù không đói, mọi người sẽ thường có xu hướng ăn những thứ ngay trước mặt. Điều này gây những ảnh hưởng xấu đến việc kiểm soát lượng đường trong máu.
Stress có thể là nguyên nhân dẫn đến trầm cảm
Mọi người sẽ cảm thấy chán nản vì tình trạng stress kéo dài. Khi stress kéo dài quá lâu, cơ thể và tâm trí kiệt quệ sẽ dẫn đến “trầm cảm”.
Phần lớn bệnh nhân tiểu đường ở độ tuổi phải chịu nhiều căng thẳng của cuộc sống (từ cả phía gia đình và xã hội) nên dễ bị trầm cảm hơn. Ngoài ra, bệnh nhân tiểu đường còn có rất nhiều nỗi lo lắng và bất an do bệnh tiểu đường (như lo lắng về một tương lai mơ hồ, rối loạn QOL (*) do việc điều trị bệnh tiểu đường và các biến chứng).
Người ta nói rằng 20~30% người mắc bệnh tiểu đường bị trầm cảm và tần suất mắc bệnh trầm cảm ở bệnh tiểu đường cao hơn so với người bình thường (khoảng 10%) .
(*) QOL: Quality of life – Chất lượng cuộc sống. Là chất lượng của cuộc sống, sự hài lòng về cuộc sống và mức độ hạnh phúc.
Trong trạng thái trầm cảm, tâm trí và cơ thể ảnh hưởng lẫn nhau
Trong trạng thái trầm cảm, tâm trí và cơ thể ảnh hưởng lẫn nhau, khiến tình trạng bệnh chuyển biến xấu hơn. Trầm cảm ảnh hưởng đến sự tiết hormon và sự cân bằng của các dây thần kinh tự trị (khác với biến chứng bệnh thần kinh tiểu đường). Các triệu chứng thường được gọi là “rối loạn thần kinh tự trị”. Các triệu chứng này trở thành những stress mới và khiến tình trạng trầm cảm trở nên tồi tệ hơn. Cứ thế gây ra vòng luẩn quẩn giữa stress và trầm cảm.
Ngoài ra, khi bệnh nhân gặp các triệu chứng về thể chất như vậy và nghĩ rằng mình bị bệnh nhưng khi đi kiểm tra thì thường không tìm thấy nguyên nhân tương ứng. Vì lý do này, bệnh nhân thường bị người xung quanh cho là thích “tưởng tượng”, “phóng đại”, “lười biếng”. Và sự hiểu lầm này càng khiến bệnh nhân trở nên chán nản.
Kết quả là, kiểm soát đường huyết có thể trở nên tồi tệ hơn. Do bệnh nhân mất động lực để điều trị bệnh tiểu đường và tính kháng insulin vẫn tiếp diễn.
Lượng đường trong máu tăng do stress là do yếu tố xa xưa?
Người ta cho rằng trước đây, việc lượng đường trong máu tăng lên khi bị stress là để phù hợp với cuộc sống sinh tồn của con người.
Trong lịch sử lâu dài của loài người, phần lớn là cuộc sống nguy hiểm với săn bắn, bị tấn công và chiến đấu với thú dữ. Trong bối cảnh cuộc sống như vậy, một lượng lớn glucose chuyển hóa thành nguồn năng lượng là cần thiết để tối đa hóa hoạt động của cơ bắp và hệ thần kinh. Do đó cơ thể tiết ra hormon làm tăng lượng đường trong máu.
Ngoài lượng đường trong máu, huyết áp được nâng lên để tập trung máu vào cơ và máu có cấu trúc dễ đông để giảm chảy máu trong trường hợp bị thương. Nhờ phản ứng này, loài người đã sống sót và tồn tại qua nhiều năm.
Cuộc sống hiện nay con người hiếm khi gặp phải những nguy hiểm đến tính mạng. Nhưng ngược lại, phải đối mặt với những stress về tinh thần. Người ta cho rằng những dấu vết của yếu tố xa xưa được kết hợp trong cơ thể con người là yếu tố dẫn đến các bệnh hiện đại khác nhau.
Cần phải cải thiện tình trạng trầm cảm
Trong bài viết ngắn này sẽ không thể giải thích chi tiết về điều trị trầm cảm. Nhưng sẽ đưa ra những điểm quan trọng trong điều trị bệnh.
Điều trị trầm cảm giúp cải thiện tình trạng bệnh tiểu đường
Bệnh trầm cảm cần có cách điều trị thích hợp. Khi bị chán nản. Mọi người có thể nghĩ rằng “tôi không quan tâm”, “dù sống cũng chẳng làm được gì”. Tuy nhiên nếu được điều trị trầm cảm, tình trạng này có thể được khôi phục.
Và nếu chữa khỏi trầm cảm, tình trạng của bệnh tiểu đường cũng được cải thiện. Và các triệu chứng khó chịu của cơ thể cũng biến mất. Đó là sự đảo ngược vòng luẩn quẩn giữa bệnh tiểu đường gây trầm cảm. Và trầm cảm lại gây bệnh tiểu đường thành sự tương tác hiệu quả của hai bệnh.
Một điều cần lưu ý là nhiều trường hợp bệnh nhân sẽ cố gắng tự sát trong thời gian điều trị trầm cảm. Đây là vấn đề đáng lo ngại. Do đó việc cho bệnh nhân biết thực tế này (thực tế rất nhiều trường hợp tự tử trong thời gian điều trị trầm cảm) có thể là một trong những biện pháp phòng ngừa.
Chú ý dành cho gia đình và những người xung quanh
+ Không khuyến khích bệnh nhân: Khi nhìn thấy bệnh nhân có tình trạng chán nản, khó khăn, nhiều người thường có xu hướng động viên rằng “Cố gắng lên!”. Tuy nhiên họ không biết rằng việc cố quá sức cũng là nguyên nhân dẫn đến trầm cảm. Bởi vì dù bản thân bệnh nhân muốn làm tốt nhất nhưng hiện tại lại không thể làm được. Sự khuyến khích sẽ tạo thêm gánh nặng cho họ.
+ Không buộc hoặc khuyến khích bệnh nhân đi ra ngoài và hỏi bệnh nhân quá nhiều: việc khuyến khích bệnh nhân đi ra ngoài để thay đổi tâm trạng hoặc lặp lại việc hỏi nguyên nhân sự lo lắng của bệnh nhân khi họ chưa sẵn sàng để nói chuyện với người khác sẽ khiến cho bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi hơn.
+ Dành nhiều thời gian bên cạnh bệnh nhân với một khoảng cách hợp lý: dù bệnh nhân đang làm một công việc không cần phải nói chuyện nhiều nhưng nếu có sự chia sẻ. Trò chuyện từ những người gần gũi trong cùng một không gian, sẽ cảm thấy an tâm hơn. Nếu bệnh nhân bắt đầu nói về vấn đề nào đó, hãy cố gắng lắng nghe từ đầu cho đến khi kết thúc câu chuyện.
>>Xem thêm: Điều bạn chưa biết về biến chứng tâm lý ở người bệnh tiểu đường